"Het belangrijkste onderdeel van carnaval is lijm" 

De Standaard, 2025

Het gaat slecht met de satire in de wereld. AI snapt er niets van en Unesco wil het niet beschermen. Aalst Carnaval donderde uit de lijst met cultureel erfgoed. Aan de Dender kan hetniemand wat schelen. Duizenden vrijwilligers laten zien hoeveel verbindingskracht er in spot schuilt.

Toezichter Herman De Neef maakt de poorten van de negen werkhallen open. Uit iedere loods welt een stukje stoet van zondag op: Sammy Mahdi in een urn, een nog onafgewerkte Conner Rousseau, zeepaardjes, bedpannen, slogans en foute muziek. Hier wordt niks gepolijst en niks omfloerst, behalve piepschuim. Het is dringend. 70 vaste carnavalsgroepen en 246 losse groepen haasten zich om hun snerpende commentaar op de wagen te krijgen. Bestelauto's rijden af en aan met gerief. De lucht is geladen. Overal dansen bolletjes styrofoam. Zonder reusachtige piepschuimkoppen geen Aalst Carnaval.

"De tijd van kippengaas en papier-maché is allang voorbij", zegt De Neef. "De belangrijkste onderdelen zijn isomo, pur, foam en parabolt ." Dat laatste is lijm, ook spreekwoordelijk. Want dit weekend rijgt de Ajuinstad weer álles aan elkaar. De parade is goed voor vier kilometer ongerijmdheden, vieze moppen, seks, politiek, drank en blote tieten. Het gedrongen voorproefje uit de negen loodsen aan de Dender is alvast een verademing. In tijden van algoritmes en koude statistiek doet het flink deugd om etalages te beklad te zien met vuile letters. Deze stad doet zot rijmen op pitakot , bavet op gazet. Eerste gebod: Amuseer je rot.

Waarom zou alles ook voortdurend proper, helder en voorspelbaar zijn? Af en toe wil het mensdom gewoon lekker ouderwets verkleven. Artificiële intelligentie snapt er helemaal niets van. Een carnavalstoet maken is iets wat alleen échte mensen kunnen.

Caravan aan zee

Om satire te kunnen verdragen moet een mens vertrouwen hebben, in zichzelf, in de ander en in de waarheid. AI maakt het ingewikkeld. Met deepfake laat je iedereen alles zeggen. Wat écht is, wordt alsmaar minder vanzelfsprekend. Goeie smaak, slechte smaak en het grootste gelijk zijn in een algoritme veranderd. ChatGPT wil niet antwoorden op foute vragen. Facebook schaft zijn factcheckers af. Preuts is het trefwoord. De nieuwe pretentie is politiek correct.

In december schrapte Unesco Aalst Carnaval definitief als immaterieel erfgoed. De boodschap: wat ongerijmd is, gaan wij niet koesteren. AKV De Vismooil'n had in 2019 ook beter geen wagen gebouwd vol stereotype Joodse poppen met haakneuzen en schatkisten (iets waar toen internationale kritiek op kwam). Aan het verdriet vanJoodse mensen hoeft niemand te twijfelen, net zo min als aan het verdriet van alle andere mensen. Als het pijn doet, doet het pijn, los van alle regels. Inherente ongehoorzaamheid is wat verdriet, humor en liefde met elkaar gemeen hebben. Carnaval borstelt het allemaal op een hoop, zeker in Aalst. Soms is het om te lachen, soms ishet om te huilen, maar je bent nooit alleen. Dat is liefde. Er is niks marginaals aan. Als carnaval over het leven gaat, zijn we allemaal insiders. Spot vergt samenhorigheid.

De Neef heeft weinig boodschap aan de filosofie. Hij zegt dat buitenstaanders het niet kunnen begrijpen. "Ik heb een caravan aan zee. Mijn buurman is van Genk. Hij beweert dat ze in Genk ook carnaval vieren. Een 'pluimenbal' noem ik dat, geen carnaval. Met drie keer 'Alaaf' (een carnavalskreet, red.) kom je er in de verste verte niet. Daarna was hij stil. Enfin, mijn buurman en ik, we spreken nog met elkaar, alleen nooit meer over carnaval."

Klassieke muziek

De kleuren knallen in de werkhallen. Op de buitenmuren staat een graffiti van alles tegelijk, bubbelgum en industriële dystopie. Een treurige pierrot staat naast Toon Hermans. Tussen slingers en ballonnen herkent iedereen Ilse Uyttersprot, de politica die brutaal van het leven werd beroofd. Een bussel prei is een eerbetoon aan Porai, een geliefde Aalstenaar die een paar jaar geleden is verongelukt. De vrolijkheid van de beschilderde muren veinst oppervlakkigheid. De taferelen zijn laag na laag over elkaar heen gespoten door een collectief 'Alosta'.

Eén van de spuiters is Waf. Eigenlijk heet hij Lieven Piron. Hij is kunstenaar en leraar plastische opvoeding. "Met carnaval word ik een huurling", zegt hij. Vandaag werd hij gevraagd door de carnavalsgroep AKV Eirg. Welke muziek er in zijn koptelefoon klinkt? "Klassiek", lacht hij. "Erik Satie. Ik verdraag pas carnavalhits als de stoet begint." Hij schudt nog een keer het bolletje in zijn spuitbus en klimt op een stelling om een wagen te sprayen. "Turn­oefeningen op smalle plankjes tot zes meter hoog. Hoe moet ik anders wolken schilderen."

Nog een spuiter is Woef, vriend van Waf. Eigenlijk heet hij Yves Groeninck en is hij een airbrusher. "De ogen vanBart De Wever zijn net klaar." Ze twinkelen als zonlicht in zeewater! De premier van piepschuim zit met een zweem van Neptunus in een schelp die wordt voortgetrokken door vier inktvissen in de kleuren van Arizona. Zijn tienjarige zoontje Jack staat op een tussenverdieping een gouden ornament te beschilderen. De grondlaag is geel. "Zo leert hij om geduld te hebben", zegt zijn vader. Tussen de resten piepschuim concentreert het jongetje zich op de krullen van zijn taak. Zijn broekzakken zitten vol met wafeltjes. Bij de groep AKV De Lodderoeigen hebben ze oog voor hun vrijwilligers, én voor schoonheid en commercie. "We moeten aan het budget van volgend jaar denken", zegt Dimitri De Brandt. "Er zijn al mensen uit Parijs komen kijken om koppen te kopen. De zeepaardjes en de schildpad zijn al verkocht, aan een discotheek op Fuerteventura."

Naaktdansen in 1445

Een bus uit Roeselare is een uur te laat. De leden van de cultuurvereniging Koperen Passer zijn op uitstap in Aalst. De lunch is uitgelopen, de gidsen wachten. "Vroeger verzorgden de toezichters de rondleidingen in de hallen," zegt De Neef, "maar zo lang kan ik geen Al­ge­meen Ne­der­lands praten." Gids Kris Michiels bladert door zijn map met weetjes en geschiedenis. Zo waren er klachten over zotternijen en mistoestanden in 1445. "Priesters droegen maskers in de mis", staat in een oude brief. "Geestelijken dansten in het koor verkleed als vrouwen. In plaats vanpsalmen werden liederen gezongen met schunnige teksten. Na de kerk gingen ze naar buiten om een processie na te spelen. Het publiek werd uitgedaagd met obscene gedragingen zoals naaktdansen."

Carnaval is inmiddels citymarketing. Leen Chiau van Visit Aalst zegt dat de rondleidingen aan de werkhallen in stijgende lijn gaan. "In twee maanden tijd hebben we 300 bussen op bezoek gekregen." "Kleuterklassen, heteerste leerjaar uit Jette, families, collega's uit UZ Gent", somt gids Tom Vaneessen op. "Vorige week hadden we de vrouwen van de Zilveren Passer op bezoek. Nu komen hun mannen."

De groep staat beleefd te luisteren in de loods van AKV Pertotal. Nikie Callebaut kijkt toe vanuit de marge. Hij heeft het laswerk van het tweespan van Alexander De Croo geregeld. Zondag zullen de paarden galopperen. "Onder- en bovenbenen apart", wijst Nikie. "Die wagen schommelt. Dit platform kan op en neer. De kop van De Wever hebben we gisteren getest. Hij zal draaien zoals de hondjes die je vroeger soms op een hoedenplank zag zitten."

En dan stelt iemand van de Koperen Passer een vraag die niet past bij de satire van carnaval. "Hoe zit het hier eigenlijk met de verzekering?" De gids antwoordt zonder verpinken dat die volledig in orde is. "Zondag gaat hier voor 3 miljoen euro de baan op", zegt Herman. "Ze noemen ons wel marginalen, maar we zijn het niet."

Artikel: An Olaerts - foto's: Visit Aalst & Stad Aalst